مفصل زانو میان استخوان های ران و درشت نی قرار دارد.استخوان سخت و مثلث شکل کشکک در بالای این مفصل به استخوان ران می چسبد.
- جراح استخوان، مفاصل و شکستگی ها
- جراحی تعویض مفصل، و آسیب های ورزشی
- جراحی آرتروسکوپی
- ارتوکین تراپی
- تعویض مفصل لگن
- تزریق ژل
- تزریق کورتون
جهت دریافت نوبت و مشاوره با شماره 09033339669 تماس بگیرید.
ما بهترین خدمات را به بیمارانمان ارائه میکنیم
مفصل زانو
مفصل زانو بزرگترین، و از پیچیده ترین مفاصل بدن انسان است و در تحمل وزن و جابجایی بدن نقش کلیدی دارد.
مفصل زانو یک مفصل سینوویال از نوع لولایی است. یعنی با سینوویوم یا غشاء سینوویال پوشیده شده، توسط آن روان‌سازی و تغذیه می‌شود.
این مفصل عمدتا امکان خم شدن (Flexion، راست شدن (Extension)، و تا حدی چرخش داخلی و جانبی را برای پا فراهم می‌کند. مفصل زانو از مجموعه استخوانها، غضروف‌ها، رباطها، تاندونها، بورس‌ها و مینیسک‌ها تشکیل شده و به عضلاتی اتصال دارد که امکان حرکتهای متنوع را برای آن فراهم می‌کنند.
مفصل زانو بیشتر از سایر مفاصل دچار آسیب می‌شود. دانستن آناتومی زانو به افراد کمک می‌کند تا درک کنند که آرتروز و سایر آسیبهای مفصلی چگونه ایجاد می‌شوند و چگونه باعث درد و ناراحتی می‌شوند، و به این ترتیب، بینش بهتری نسبت به رعایت اقدامات پیشگیرانه پیدا کنند.
در این مقاله سطوح مفصلی، ساختارهای اسکلتی، و مجموعه بافت نرم زانو به ترتیب مورد بررسی قرار خواهد گرفت.
سطوح مفصلی
زانو از دو مفصل بندی زیر تشکیل می‌شود. همه سطوح مفصلی با غضروف هیالین پوشانده شده، در یک حفره مفصلی محصور شده اند:
- تیبیوفمورال: این مفصل از اتصال کندیلهای داخلی و جانبی استخوان ران با کندیلهای استخوان درشت نی ایجاد می‌شود و بخش تحمل کننده وزن مفصل زانو را تشکیل می‌دهد.
- پاتلوفمورال: از اتصال سطح قدامی استخوان ران دیستال با کشکک زانو ایجاد می‌شود. این بخش اجازه می‌دهد تاندون عضله چهار سر ران (بازکننده زانو) مستقیماً روی زانو قرار گیرد و باعث افزایش کارایی عضله شود.
از آنجا که استخوان کشکک در تاندون عضله چهار سر ران شکل گرفته و قرار دارد، یک تکیه گاه برای افزایش قدرت بازکننده (اکستانسور) زانو ایجاد می‌کند و به عنوان ساختار تثبیت‌کننده‌ای عمل می‌کند که نیروهای اصطکاک وارد شده بر روی کندیلهای ران را کاهش می‌دهد.
استخوانهای زانو
در مفصل زانو سه استخوان زیر برای حرکت لولایی در مقابل هم قرار می‌گیرند:
- استخوان ران (Femur)
- استخوان درشت نی (Tibia)
- کشکک (Patella)
پایین استخوان ران در مجاورت قسمت بالای استخوان درشت نی قرار می‌گیرد، و کشکک زانو در امتداد شکاف واقع در پایین و جلوی استخوان ران قرار می‌گیرد. در یک زانوی سالم، پشت کشکک زانو و استخوان ران با غضروف مفصلی پوشانده شده، و دو استخوان بدون اصطکاک و درد در برابر یکدیگر حرکت می‌کنند.
استخوان ران
استخوان ران هم طولانی‌ترین و هم قوی‌ترین استخوان بدن انسان است. در هنگام ایستادن، راه رفتن یا دویدن وزن بدن را تحمل و پشتیبانی می‌کند و با عضلات زانو اتصال دارد.
انتهای گرد استخوان ران را دو کندیل تشکیل می‌دهند.
سطح مفصلی صاف ران باعث می‌شود که این استخوان بتواند به راحتی بر روی مینیسک استخوان درشت نی حرکت کند. بهبود آسیبهای استخوان ران طولانی‌تر از آسیب دیدگی سایر استخوانها است.
استخوان درشت نی
استخوان درشت نی دومین استخوان بزرگ بدن و بخش اصلی تحمل کننده وزن بدن در قسمت پایین پا است و به پایین استخوان ران متصل شده، در آنجا لولای مفصل زانو را تشکیل می‌دهد.
استخوان نازک نی (Fibula)
اگرچه استخوان فیبولا تحمل کننده وزن بدن نیست، اما محل اتصال رباط وثیقه جانبی (LCL) و تاندون عضله دو سر ران است. مفصل بندی استخوان درشت نی و استخوان نازک نی، امکان درجه ملایمی از حرکت را فراهم می‌کند.
کشکک (کاسه زانو)
کشکک در قسمت قدامی زانو، در شیار تشکیل شده توسط کندیلهای استخوان ران تحتانی (مفصل پاتلوفمورال) قرار دارد. از بالا به تاندون چهار سر ران و از پایین به رباط کشکک متصل است و به عنوان تکیه گاه عضلات چهار سر ران عمل، و همچنین، از مفصل زانو محافظت می‌کند.
آرتروز زانو
شایع ترین آسیب مفصل زانو آرتروز است که به دلیل تخریب غضروف مفصلی و سایر ساختارهای وابسته اتفاق می‌افتد. فیزیوتراپی، تزریق ژل زانو، و ارتوکین تراپی از درمانهای غیر جراحی آرتروز زانو است، و در صورت غیر موثر بودن این روشها، درمان بعدی جراحی تعویض مفصل است. تعویض مفصل زانو (آرتروپلاستی) در شیراز توسط دکتر فرید شهریور انجام می‌شود.
عضلات مفصل زانو
عضلات چهار سر ران و عضلات همسترینگ بیشترین قدرت و کنترل را برای مفصل زانو فراهم می‌کنند. البته، عضلات پایین پا، از جمله گاستروکنمیوس در پشت ماهیچه ساق پا نیز کمک کننده هستند.
عضلات چهار سر ران در جلوی ران
عضلات چهار سر شامل یک گروه متشکل از چهار عضله زیر هستند:
- ماهیچه پهن درونی (vastus medialis)
- ماهیچه پهن بیرونی (vastus lateralis)
- ماهیچه پهن میانی (vastus intermedius)
- ماهیچه راست رانی (rectus femoris)
این عضلات از طریق تاندون چهار سر ران به مفصل زانو متصل می‌شوند و با منقبض و کوتاه شدن آنها پا صاف می‌شود.
عضلات همسترینگ در پشت ران
عضلات همسترینگ یک گروه سه تایی شامل عضلات زیر هستند:
- عضله دو سر ران (Biceps femoris)
- عضله سمی تاندینو (Semitendinosus)
- عضله سمی ممبرانوس (Semimembranosus)
وقتی این عضلات فعال می‌شوند، زانو را خم می‌کنند.
هر دو گروه عضلانی برای حرکت به جلو حیاتی هستند. آسیبهای این گروههای عضلانی می‌تواند از کشیدگی خفیف و کبودی، تا پارگی ناتوان کننده باشد.
برای اینکه مفصل زانو دامنه حرکتی طبیعی خود را حفظ کند، عضلات اطراف باید انعطاف پذیر باشند. همچنین عضلات باید قوی باشند تا از مفصل زانو پشتیبانی کافی داشته باشند
عضلات و آرتروز زانو
عضلات ضعیف می‌توانند منجر به آرتروز زانو شوند یا آن را تسریع کنند. از طرفی بر اساس مطالعات اخیر، آرتروز طی مکانیسم‌هایی عضلات اطراف زانو را تضعیف می‌کند، و یک چرخه باطل ایجاد می‌شود. تقویت عضلات زانو در شکستن این چرخه موثر است. جهت کسب اطلاعات بیشتر می‌توانید از متخصص زانو در شیراز کمک بگیرید.
غضروف‌های مفصل زانو
غضروف‌های لغزنده و انعطاف پذیر موجود در زانو به مفصل سالم اجازه می‌دهند با کمترین میزان اصطکاک حرکت کند. دو نوع غضروف اصلی در زانو وجود دارد:
غضروف مفصلی (هیالین)
غضروف مفصلی ماده ای بسیار لغزنده، محکم و قابل انعطاف است و روی استخوانها را، در محلی که در مفصل زانو کنار یکدیگر قرار می‌گیرند، می‌پوشاند. این نوع غضروف در پایین استخوان ران (کندیل)، و بالای استخوان درشت نی، و کشکک، دیده می‌شود و هم باعث حرکت استخوانها بر روی یکدیگر با حداقل اصطکاک می‌شود، و هم به عنوان ضربه گیر عمل می‌کند.
مینیسک (Fibrocartilage)
مینیسک ها دو ساختار غضروفی ضخیم از جنس فیبروکارتیلاژ (Fibrocartilage) به شکل C هستند و در داخل زانو، بین استخوان ران و درشت نی قرار گرفته‌اند. مینیسک‌های داخلی (در داخل زانو) و جانبی (در خارج زانو) در هنگام انجام فعالیت‌هایی که مستلزم تحمل وزن است، مانند بالشتک عمل نموده، باعث کاهش اثر ضربه بین استخوان ران و درشت نی می‌شوند. آنها همچنین به ثبات زانو و چرخش آن، و تسهیل حرکت بین سطوح زانو کمک می‌کنند.
مینیسک زانو و آرتروز
غضروف مفصلی و مینیسک در عملکرد بهینه مفصل زانو یکپارچه هستند و می‌توانند در اثر فشارهای مکرر به صورت حاد یا تدریجی آسیب ببینند. آسیب مینیسک یا تحلیل رفتن آن می‌تواند منجر به فرسودگی غضروف مفصلی و بالعکس شود. ادامه: درمان پارگی منیسک زانو در شیراز
رباطهای مفصل زانو
رباطها نوارهایی قوی از جنس بافت پیوندی فیبری هستند که استخوان را به استخوان متصل می‌کنند. زانو دارای 4 رباط اصلی است که استخوان ران را به درشت نی متصل می‌کنند.
رباطهای صلیبی (Cruciate Ligaments)
رباط صلیبی قدامی (ACL) و رباط صلیبی خلفی (PCL) استخوانهای ران و درشت نی را به یکدیگر وصل می‌کنند و به شکل صلیب از روی هم عبور می‌کنند. رباط ACL در جلوگیری از سرخوردن استخوان ران بر روی استخوان درشت نی به سمت عقب، یا لغزش استخوان درشت نی روی استخوان ران به جلو، موثر است، و نقش رباط PCL جلوگیری از لغزیدن استخوان درشت نی به سمت عقب بر روی استخوان ران، یا حرکت بیش از حد استخوان ران به سمت جلو روی استخوان درشت نی است.
رباط های وثیقه یا کلترال (Collateral Ligament)
این رباطها شامل رباط وثیقه داخلی (MCL) در قسمت داخلی (سمت میانی) زانو، و رباط وثیقه جانبی (LCL) در قسمت خارجی (سمت جانبی) زانو هستند. کار این رباطها تثبیت حرکت لولایی زانو و پیشگیری از حرکت بیش از اندازه زانو به طرفین است.
آسیب دیدگی رباطهای زانو
آسیب دیدگی رباط زانو می‌تواند منجر به بی ثباتی مفصل شده، با تسریع فرسودگی مفصل، منجر به آرتروز زانو شود. برعکس، آرتروز زانو می‌تواند باعث بی ثباتی مفصل شود، که فشار بیشتری به رباطها وارد می‌کند و خطر آسیب دیدگی رباطها را افزایش می‌دهد. بازسازی رباط صلیبی در شیراز توسط آرتروسکوپی و با روش حداقل تهاجمی صورت می‌گیرد.
تاندون‌های مفصل زانو
تاندونها بافتهای انعطاف پذیری هستند که عضله را به استخوان متصل می‌کنند. تاندون‌های اصلی مفصل زانو در اینجا معرفی شده اند:
تاندون های همسترینگ
سه تاندون همسترینگ وجود دارد که از مفصل زانو در پشت زانو عبور می‌کنند. دو تاندون موجود در قسمت داخلی (میانی) زانو ( Semimembranosus و Semitendinosus) به استخوان ساق پا متصل می‌شوند، و دیگری که در قسمت خارجی (جانبی) زانو قرار دارد به استخوان فیبولا (نازک نی) متصل می‌شود.
تاندون چهار سر ران
این تاندون عضلات قدرتمند چهار سر ران را به قسمت بالای کشکک متصل می‌کند.
تاندون کشکک
تاندون کشکک یا پاتلار بزرگترین تاندون زانو است. این تاندون از عضلات چهار سر ران شروع شده، به سمت پایین امتداد می‌یابد و قسمت زیرین کشکک را به قسمت بالای استخوان درشت نی متصل می‌کند. تاندون کشکک با انقباض عضلات چهار سر ران کشیده می‌شود و پا را صاف می‌کند.
تاندون ها و آرتروز
مشکلات تاندون کشکک می‌تواند از آرتروز زانو ناشی شود. اما در ورزشکارانی که فعالیت‌های آنها با دویدن، چرخش و پریدن توام است نیز دیده می‌شود. به التهاب کشکک تاندینوپاتی کشکک یا زانوی جهنده گفته می‌شود. برای درمان تاندینوپاتی کشکک یا مشکلات دیگری مانند دیسپلازی کشکک زانو و نرمی غضروف کشکک زانو می‌توانید از تجارب متخصص ارتوپد شیراز بهره مند شوید.
بورس زانو
بورس (Bursa) کیسه ای کوچک، لغزنده و پر از مایع سینوویال است که مابین بخشهای متحرک مفصل یافت می‌شود و نقش آن کاهش اصطکاک بین استخوانها و بافتهای نرم مانند ماهیچه‌ها و تاندونها است. بورس‌ها به عضلات و تاندونها کمک می‌کنند تا در حین حرکت مفاصل زانو به صورت آزادانه بلغزند. در مفصل زانو چهار بورس وجود دارد که در شکل زیر دیده می‌شوند.
بورس و آرتروز زانو
وقتی یک بورس تحریک و ملتهب می‌شود، به آن بورسیت (bursitis) گفته می‌شود. شایع ترین شکل بورسیت زانو، بورسیت پره پاتلار (prepatellar bursitis) است. آرتروز می‌تواند بیومکانیک مفصل را تغییر داده و منجر به تحریک بورس شود.
سایرمطالب: معرفی بهترین دکتر پی ار پی در شیراز
کپسول مفصلی زانو
کپسول مفصلی یک ساختار دو لایه است که دور تا دور مفصل را در بر می‌گیرد. لایه خارجی آن از بافت متراکم فیبروز تشکیل شده و کپسول لیفی نام دارد. کپسول لیفی به انتهای استخوانهای مفصلی اتصال دارد و و توسط رباطها و عضلات تقویت می‌شود. لایه داخلی کپسول همان غشاء سینوویال است که کار آن تغذیه و کاهش اصطکاک سطوح مفصلی است.
غشاء سینووبال و مایع سینوویال زانو
غشای سینوویال غشای ظریف و نازکی است که مفصل زانو را احاطه می‌کند. کار غشاء سینوویال تولید مایع مفصلی است. مایع مفصلی ماده ای چسبناک است و مواد مغذی را روان‌سازی کرده، در مفصل به گردش در می آورد. هنگامی که زانو در حالت استراحت است، مایع مفصلی در غضروف‌ها قرار دارد، دقیقاً همانطور که یک اسفنج آب را در خود نگه می‌دارد. هنگامی که زانو خم می‌شود یا تحمل وزن می‌کند، مایع مفصلی به سمت خارج فشرده می‌شود. بنابراین وجود مایع مفصلی برای روان‌کاری و سلامت مفصل ضروری است.
آسیب غشاء سینوویال
به التهاب غشای سینوویال، سینوویت گفته می‌شود. افرادی که آرتریت روماتوئید و سایر بیماریهای التهابی مفصلی دارند ممکن است سینوویت را تجربه کنند. علاوه بر این، ممکن است زانوی مبتلا به آرتروز مایع مفصلی کمی داشته باشد و اصطکاک مفصل را تشدید کند.
سایرمطالب: تعویض مفصل لگن شیراز
عصب‌ها و رگهای زانو
خونرسانی به مفصل زانو توسط شبکه سرخرگی اطراف مفصلی به نام ژنیکولار آناستوموز (Genicular anastomosis) صورت می‌گیرد که خود توسط شاخه‌های سرخرگهای ران و پشت زانویی (پوپلیتئال) خونرسانی می‌شود. عصب رسانی مفصل از طریق اعصابی است که به ماهیچه‌های اطراف مفصل می‌روند. عصب مهم ناحیه زانو عصب پوپلیتئال (Popliteal nerve) است که در بالای زانو به دو شاخه عصب تیبیال و عصب پرونئال تقسیم می‌شود.
حرکات زانو
مفصل زانو امکان چهار حرکت اصلی زیر را به کمک عضلات فراهم می‌کند:
- خم شدن یا فلکشن (Flexion)
- راست شدن یا اکستنشن (Extension)
- چرخش به خارج (Lateral Rotation)
- چرخش به داخل (Medial Rotation)
مفصل زانو هنگام اکستنشن مقداری چرخش داخلی نیز دارد، همانطور که هنگام فلکشن به همان مقدار چرخش خارجی دارد. چرخش داخلی و چرخش خارجی غیر مرتبط با فلکشن و اکستنشن، فقط زمانی اتفاق می‌افتد که زانو کاملا کشیده نشود. عضله اصلی موثر در فلکشن عضلات پشت ران، و عضله اصلی موثر در اکستنشن عضله چهار سر ران است. در چرخش داخلی پنج ماهیچه مختلف، و در چرخش خارجی عضله دوسر ران شرکت می‌کنند.
