درمان پارگی رباط صلیبی زانو
مفصل زانو ساختاری پیچیده‌‌ای دارد که از استخوان، رباط، تاندون و سایر بافت‌ها تشکیل شده است که با یکدیگر همکاری می‌کنند و منجر به راه رفتن می‌شود. وظیفۀ نگهداشتن استخوان‌ها به عهدۀ «رباط» است که بافت بسیار محکمی دارد.
چهار رباط اصلی در زانو وجود دارد که همانند طناب‌هایی بسیار قوی عمل می‌کنند و استخوان‌ها را در کنار یکدیگر نگه داشته و موجب ثابت ماندن زانو می‌شود.
یکی از مهم‌ترین رباط‌های زانو، رباط صلیبی است. رباط صلیبی قدامی زانو داخل مفصل زانو قرار دارد، که به‌صورت مورب از استخوان ران تا استخوان ساق متصل شده است. در نهایت این رباط به ثبات مفصل زانو کمک کرده و موجب حرکت انسان می‌شود.
از شایع‌ترین صدمات زانو می‌توان به «پارگی رباط صلیبی قدامی زانو» اشاره کرد. این آسیب معمولا موجب پارگی کامل رباط صلیبی می‌شود و یکی از شدیدترین آسیب‌های احتمالی‌ست که به زانو وارد می‌شود. در اکثر مواقع، زمانی که صدمه‌ای به رباط صلیبی وارد می‌شود، سایر ساختارهای زانو همانند غضروف‌های مفصلی، مینیسک زانو و سایر رباط‌ها نیز آسیب می‌بینند.
برخی از اقداماتی که موجب صدمه به رباط صلیبی می‌شود، معمولا هنگام ورزش رخ می‌دهد. این آسیب اغلب برای افراد جوان و فعال اتفاق می‌افتد، به‌خصوص کسانی که به ورزش‌های پرخطری همچون اسکی، فوتبال، بسکتبال و… می‌پردازند. همچنین این پارگی هنگام حرکت یا توقف ناگهانی و تغییر جهت یک‌باره در برخی ورزش‌ها رخ می‌دهد.
هنگام بروز آسیب، صدایی ناگهانی از زانو شنیده می‌شود. زانو متورم شده و تحمل وزن روی زانو سخت و دردناک خواهد شد. ایستادن روی زانو بسیار سخت و دردناک می‌شود و زانوی بیمار حالت ناپایداری پیدا خواهد کرد.
بسته به میزان آسیبی که به زانو می‌رسد، بیمار نیازمند استراحت، توان‌بخشی یا تمرینات خاصی خواهد بود تا بتواند خطرات صدمه به رباط زانو را کاهش دهد. اغلب در موارد حاد و ضروری، جراحی برای بازیابی توان زانو، توسط پزشک تجویز می‌شود و جهت بازسازی رباط صلیبی در شیراز میتوانید به مطب دکتر شهریور مراجعه کنید
علائم و نشانه‌های آسیب به رباط صلیبی قدامی زانو
- تورم شدید زانو در طی 24 ساعت اول
- شنیدن صدای بلند و ناگهانی از زانو
- درد شدید و ناتوانی در انجام ادامۀ فعالیت
- از دست دادن دامنۀ فعالیت حرکتی
- احساس عدم ثبات و تحمل وزن بدن
- احساس خالی شدن زانو
- ناراحتی هنگام حرکت
چه زمانی به پزشک مراجعه کنیم
در صورت آسیب‌دیدن به زانو و هرگونه علائم ناشی از صدمه، بسیار مهم است که برای تشخیص سریع و دقیق به پزشک مراجعه کنید. پزشک با بررسی دقیق و تعیین شدت آسیب‌دیدگی، درمان مناسب بیمار را تشخیص می‌دهد.
اکثر صدمات ناشی از پارگی رباط صلیبی اغلب در طول فعالیت‌های ورزشی و بدنسازی اتفاق می‌افتد که موجب آسیب فراوان به زانو خواهد شد.
درجات مختلف کشیدگی رباط صلیبی زانو
کشیدگی درجۀ یک
در این سطح از کشیدگی، رباط صدمۀ خفیفی دیده و اندکی کشیده شده است، اما هنوز هم می‌تواند به ثبات مفصل زانو کمک کند.
کشیدگی درجۀ دو
در کشیدگی درجۀ دو، کشیدگی رباط زانو به حدی است که موجب سستی رباط شده است. اغلب به این نوع کشیدگی، پارگی جزئی رباط گفته می‌شود.
کشیدگی درجۀ سه
در این نوع کشیدگی، معمولا رباط دچار شدیدترین نوع آسیب شده است که از آن به عنوان پارگی رباط یاد می‌شود. رباط به دو قسمت تقسیم شده و مفصل زانو بسیار ناپایدار می‌گردد.
فعالیت‌هایی که موجب آسیب رسیدن به رباط صلیبی زانو خواهند شد
- توقف ناگهانی در حین حرکت یا تغییر جهت سریع
- پرش از ارتفاع و فرود با زانو
- ضربه مستقیم به زانو یا برخورد، مانند برخوردهای بازیکنان به یکدیگر در فوتبال
- استفاده از کفش‌های نامناسب
- بازی روی سطح چمن مصنوعی
- استفادۀ نادرست از تجهیزات ورزشی که اتصالات آن به‌درستی تنظیم نشده باشد.
جلوگیری از آسیب
فیزیوتراپ‌ها، مربی‌های ورزش و تمامی پزشکان و متخصص ارتوپد شیراز می‌توانند دستورالعمل‌هایی در جهت کاهش خطرات آسیب‌های احتمالی به رباط صلیبی پا را به ورزشکاران ارائه دهند.
تمریناتی که ماهیچه‌های پا را تقویت و قوی کرده، بسیار مفید خواهند بود و به تعادل کلی بدن و قدرت عضلات کمک شایانی می‌کنند. تمریناتی با تأکید بر تکنیک مناسب هنگام فرود و جهش، می‌تواند جهت جلوگیری از آسیب، کمک‌کننده باشد.
استفاده از کفش‌های مناسب ورزش برای جلوگیری از صدمات بسیار توصیه می‌شود. بعد از عمل نیز پوشیدن زانوبند مانع از آسیب رسیدن دوباره به زانو شده و خطر عود مجدد را کاهش می‌دهد.
نحوۀ تشخیص
بیمارانی که دچار درد و ناتوانی ناشی از آسیب رباط صلیبی قدامی زانو شده‌اند، بسته به شدت آسیب‌دیدگی، باید به فوق‌تخصص زانو یا پزشک متخصص ورزش مراجعه کنند. درمان پارگی رباط صلیبی بسته به نیاز هر بیمار متفاوت خواهد بود. به‌عنوان مثال، یک ورزشکار جوان به احتمال زیاد نیاز به جراحی برای بازگشت به عرصۀ ورزش، خواهد داشت. افراد مسن‌تر می‌توانند بدون انجام جراحی و با انتخاب سبک زندگی آرام‌تر به زندگی ادامه دهند.
بعد از آسیب دیدن رباط صلیبی قدامی زانو چه باید کرد؟
مراقبت‌های اولیه از زانو بلافاصله پس از آسیب‌دیدگی، درد و تورم را تا حد زیادی کاهش می‌دهد. استراحت، برای بهبودی ضروری است و باید تحمیل وزن روی زانو را تا حد امکان محدود ساخت.
در زمان بیداری هر دو ساعت یکبار و هر بار به مدت 20 دقیقه باید از کیسه‌های یخ روی زانو استفاده کرد. بستن زانو با استفاده از باندهای کشی پزشکی برای به حداقل رساندن تحرک نیز توصیه می‌شود. بالاتر قرار دادن زانو نسبت به بدن و گذاشتن آن روی بالش نیز از شدت تورم و درد می‌کاهد.
فیزیوتراپی تا چندین هفته باید انجام شود. فیزیوتراپ ورزش‌هایی که باید در منزل انجام شود را به بیمار آموزش خواهد داد. هدف از انجام فیزیوتراپی، توان‌بخشی دوباره به زانو و کاهش درد و تورم است. بعد از انجام فیزیوتراپی حتما باید تا مدتی ورزش‌های سبک و تفریحی انجام شود. از فشار آوردن روی زانوی تازه ترمیم شده با انجام ورزش‌های سنگین، جدا خودداری شود.
قبل از جراحی رباط صلیبی قدامی زانو چه باید کرد؟
تصمیم برای انجام عمل جراحی زانو، بستگی به میزان آسیب به رباط صلیبی و میزان تأثیر آن بر کیفیت زندگی بیمار دارد.
بیمار باید هر نوع دارو یا مکمل‌های غذایی و دارویی را که مصرف می‌کند، به اطلاع جراح خود برساند. در صورت استفاده از آسپرین، حدود 5 روز قبل از عمل، مصرف آن را با صلاحدید پزشک قطع کرد. این داروها موجب رقیق شدن خون شده و در نهایت احتمال خونریزی در حین عمل را افزایش می‌دهد.
حتما دستورالعمل‌های پزشک در مورد قطع مصرف غذا، نوشیدنی یا مصرف هر داروی دیگری را شب قبل از عمل به‌درستی رعایت کنید.
عمل جراحی رباط صلیبی قدامی زانو
در طی عمل جراحی، جراح بافت آسیب‌دیده را برداشته و آن را با قسمتی از تاندون که بافتش مشابه بافت رباط است، جایگزین می‌کند. این بافت، بافت پیوندی نامیده می‌شود. جراح اتصالات را به بافت‌های کناری و استخوان‌ها پیوند می‌دهد. این پیوند همچون داربستی عمل می‌کند و بافت رباط جدید روی آن رشد خواهد کرد. رباط از قسمتهای مختلف بدن برداشته یا از رباط مرده و مصنوعی استفاده می‌شود که جایگزین رباط قبلی خواهند شد. حدود 1 تا 3 سال نیز زمان لازم است، تا این رباط قوام کامل را پیدا کند.
در صورتی که رباط نیاز به پیوند داشته باشد، غالبا این پیوند را از تاندون‌های بالایی آن گرفته می‌شود. در برخی مواقع نیز از تاندون چهار سر ران یا کشکک زانو تا ران، استفاده می‌شود. هریک از این منابع پیوند، مزایا و معایب خود را دارند؛ به همین دلیل برای تعیین بهترین گزینه قبل از عمل باید با پزشک جراج مشورت کرد.
درمان‌های توان‌بخشی بعد از عمل بسیار مهم است و این کار اگر به‌صورت دقیق انجام شود، معمولا ثبات و عملکرد زانو را به آن برگردانده می‌شود.
پس از عمل
پس از به هوش آمدن، در صورتی که عمل جراحی به روش آرتروسکوپی بوده باشد، بیمار نیازی به بستری در بیمارستان نخواهد داشت. می‌تواند در انتهای همان روز به منزل برگردد. در روزهای اولیه بعد از عمل، حرکت به‌وسیلۀ عصا انجام خواهد گرفت و احتمالا دکتر برای بیمار زانوبند نیز تجویز می‌کند. در صورتی که جراحی باز انجام شده باشد، احتمال بستری در بیمارستان برای چند روز وجود دارد.
هرگونه دستورالعملی که پزشک در مورد چگونگی کنترل تورم و درد داده باشد، باید به‌دقت دنبال شود. بالاتر قرار دادن پا و هم‌سطح قرار دادن پا با بدن، همچنین استفاده از کیسه‌های یخ روی زانو زیر نظر پزشک توصیه می‌شود. مهم‌ترین نکته بعد از انجام جراحی، استراحت در منزل است.
جهت کاهش درد می‌توان از داروهای مسکن استفاده کرد. در صورت وجود درد شدید و پیشرفته، با تجویز پزشک، می‌توان از داروهای مسکن قوی‌تر حاوی درصد بسیار کمی موادمخدر نیز استفاده کرد. استفاده از این قبیل داروها حتما باید زیر نظر پزشک انجام گیرد؛ زیرا که خطر قابل توجه اعتیاد را در طولانی‌مدت به دنبال خواهد داشت.
بازگشت به زندگی روزمره پس از عمل جراحی رباط صلیبی زانو
از آنجایی که رشد مجدد رباط زمان‌بر است، بازۀ زمانی مشخصی برای بازگشت ورزشکاران به میادین ورزش وجود ندارد و به‌طور کلی یک سال یا بیشتر زمان میبرد تا بتوانند تمام و کمال به ورزش بپردازند.
پزشک فوق‌تخصص زانو آزمایش‌هایی را در جهت سنجش پایداری، قدرت، عملکرد و آمادگی بازگشت به فعالیت‌های ورزشی در فواصل مختلف انجام می‌دهند. هدف از توان‌بخشی، کاهش درد و تورم، تکمیل حرکات زانو و تقویت عضلات است. تکمیل دورۀ فیزیوتراپی تا انتها برای افرادی که ورزش‌های سنگین انجام نمی‌دهند، بسیار موفقیت‌آمیز است. هرچه فشار کمتری روی زانوها تحمیل شود، درمان سریع‌تر پاسخ خواهد داد.
چه نحوۀ درمان شامل جراحی باشد یا نه، انجام فیزیوتراپی و توان‌بخشی نقش مهمی در بازگشت بیمار به فعالیت‌های روزانه دارد.
انجام فیزیوتراپی بعد از عمل به کاهش تورم بسیار کمک خواهد کرد و انجام تمرینات خاص، عملکرد مناسب را به زانو باز می‌گرداند. همچنین ماهیچه‌های پشت پا که از رباط صلیبی پشتیبانی می‌کنند را تقویت خواهد کرد.
بسیار مهم است که بیمار قبل از بازگشت به میادین ورزش و انجام فعالیت‌های بدنی شدید، آزمایش‌هایی را در جهت سنجش پایداری، قدرت و عملکرد خود انجام دهد و از آمادگی بازگشت خود اطمینان حاصل کند.
انجام فیزیوتراپی ابتدا جهت بازگرداندن حرکت به عضلات اطراف مفصل است. این برنامۀ طولانی‌مدت جهت مراقبت از رباط جدید توسط فیزیوتراپیست طراحی می‌شود. مرحلۀ آخر توان‌بخشی نیز با هدف بازگرداندن عملکرد متناسب حرکتی، برای بیمار انجام می‌شود که حداقل 6 ماه زمان میبرد.
