بیماری پرتس چیست و علت به وجود آمدن آن
بیماری پرتس یا ( Legg _ calve _ porthes ) نوعی نکروز خود به خودی است که عموماً در کودکان و در هسته‌ی اپی‌فیز سر استخوان ران ایجاد می‌شود. این بیماری نادر در اصل به علت سیاه شدن سر استخوان فمور ( ران ) به ایجاد می‌شود.
یکی از مهمترین علل سیاه شدن سر استخوان ران که در اغلب موارد به شکل دو طرفه نیز دیده می‌شود، نکروز آواسکولار ( AVN یا avascular necrosis ) که اصطلاحاً به آن استئو نکروز یا همان بافت مردگی نیز می‌گویند، می‌باشد. این بیماری به علت عدم خون رسانی مناسب به استخوان ران توسط شریان فمورال یا همان شریان اصلی ایلیاک (لگنی ) ایجاد می‌شود.
بیماری پرتس یکی از مهمترین دلایل لنگیدن در کودکان هنگام راه رفتن یا دویدن می‌باشد که در صورت عدم درمان می‌تواند موجب ایجاد بیماری استئوآرتریت ( نوعی بیماری که به علت سایش غضروف سر استخوان‌ها در مفاصل به وجود می‌آید.) در بزرگسالی شود.
- جراح استخوان، مفاصل و شکستگی ها
- جراحی تعویض مفصل، و آسیب های ورزشی
- جراحی آرتروسکوپی
- ارتوکین تراپی
- تعویض مفصل لگن
- تزریق ژل
- بیماری پرتس در شیراز
جهت دریافت نوبت و مشاوره با شماره 09033339669 تماس بگیرید.
ما بهترین خدمات را به بیمارانمان ارائه میکنیم
جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره ویژگی ها و معیارات بهترین متخصص ارتوپد شیراز می توانید با کلیک بر روی لینک مربوطه اطلاعات خویش را در این زمبنه افزایش دهید.
بیماری پرتس در چه سنی و در چه افرادی دیده می‌شود
بیشتر کودکان در سن 18 ماهگی شروع به آرام آرام راه رفتن می‌کنند و در سن 3 سالگی الگوی راه رفتن خود را شبیه سازی کرده و با برقراری تعادل شروع به حرکت می‌کنند، کودکان در سن 7 الی 9 سالگی مانند یک فرد بزرگسال راه می‌روند. اولین علامت بیماری پرتس در کودکان لنگیدن و عدم تعادل در هنگام راه رفتن می‌باشد. این علائم بیشتر در کودکان 4 تا 8 سال دیده می‌شود. لازم به ذکر است که بیماری پرتس در هشت سالگی به شکل کاملاً مشهود در کودکان قابل تشخیص است. این بیماری منجر به کوتاهی استخوان ران شد و در نتیجه کودک نمی‌تواند در هنگام راه رفتن تعادل خود را برقرار کند. اگر بیماری پرتس در دوران کودکی درمان نشود به علت نکروز شدید، بافت سر استخوان نرم شده و تغییر شکل می‌دهد و باعث ایجاد بیماری آرتروز می‌شود، در نتیجه بیماری پرتس در بزرگسالان به شکل آرتروز دیده می‌شود. بیماری آرتروز در افراد با رنج سنی 50 سال به بالا بروز پیدا می‌کند.
عوامل تاثیرگذار در بروز بیماری پرتس
_ سن : این بیماری بیشتر در کودکانی که در رنج سنی 4 تا 8 سالگی هستند، دیده می‌شود اما در مواردی نادر در کودکان زیر چهار سال نیز مشاهده شده است.
_ جنسیت : به طور کلی آمار مبتلایان به بیماری پرتس نشان می‌دهد که ابتلای پسران به این بیماری چهار برابر بیشتر از دختران است.
_ جهش‌های ژنتیکی: آزمایشات و مشاهدات نشان داده است که اختلالات ژنتیکی نقش به سزایی در ابتلای افراد به این بیماری دارد.
علائم بیماری پرتس چیست
_ خشک و سفت شدن مفاصل استخوان ران، این علائم در بزرگسالان در قالب بیماری استئوآرتروز بروز پیدا می‌کند.
_ احساس درد در قسمت‌های مفصلی لگن و ران و تشدید این درد به هنگام انجام فعالیت‌های نظیر : ورزش کردن یا پیاده روی کردن.
_ ناتوانی در انجام حرکات چرخشی، همانطور که می‌دانید نوع مفصل بین استخوان ران و لگن از نوع گوی و کاسه است و این قابلیت را برای لگن فراهم می‌کند تا چرخش 360 درجه‌ای داشته باشد.
_ یکی از بارزترین علائم بیماری پرتس در کودکان لنگیدن در هنگام راه رفتن می‌باشد.
_ سفتی در کشاله‌ی ران که به علت کوتاهی طول ماهیچه‌ها و استخوان به وجود آمده است، از دیگر علائم تشخیصی این بیماری می‌باشد.
سایرمطالب: درمان جدید ارتروز در شیراز
روش تشخیص بیماری پرتس چیست ؟
معاینات فیزیکی :
معاینه فیزیکی حتماً باید توسط پزشک یا فیزیوتراپیست صورت گیرد. در این روش پزشک پای کودک را در تمامی محورها شروع به چرخاندان کرده تا میزان دامنه‌ی حرکتی مفصل فمور ( استخوان ران ) را بیابد و همچنین در هنگام حرکت دادن پا میزان و مناطق دردناک را شناسایی کند، چرا که این عمل باعث می‌شود که پزشک معالج بتواند مقدار آسیب و میزان نکروز سر استخوانهای ران را به شکل تقریبی تخمین بزند.
آزمایش خون :
ESR یا سدیمانتاسیون یک نوع آزمایش سنجش میزان پروتئین‌های غیر طبیعی در خون است که برای تشخیص بیماری پرتس استفاده می‌شود، عموماً سطح این پروتئین‌ها در مواقع آسیب و نکروز بافتی یا به شکل کلی التهاب‌های مفصلی به صورت غیرعادی در خون افزایش پیدا می‌کند، این روش می‌تواند پزشک را در تشخیص درست این بیماری راهنمایی کند.
سایرمطالب: معرفی بهترین دکتر جراح رباط صلیبی در شیراز
انجام اکوی مفصلی :
این نوع روش با تخمین میزان فاصله‌ی بین استخوان ران و لگن ( هیپ ) همراه است و پزشک با سنجش این میزان می‌تواند بیماری را تشخیص دهد.
سونوگرافی:
انجام سونوگرافی در هنگام بارداری می‌تواند باعث تشخیص زودهنگام بیماری پرتس در دوران جنینی شود. ( البته این روش زیاد رایج نمی‌باشد.)
تشخیص به کمک اشعه‌ی x و یا MRI ( ام ار ای ) :
اشعه ایکس :
زمانی که بیمار در مراحل اولیه بیماری باشد، پزشک برای بررسی میزان تخریب و آسیب بافت استخوان ران، بیمار را به شکل مداوم هر دو ماه یک بار به عکسبردای با اشعه‌ی ایکس می‌فرستد تا روند درمانی و پیشرفت بیماری را تحت کنترل داشته باشد.
سایرمطالب: معرفی بهترین متخصص زانو در شیراز
ام ار ای :
در روش تشخیصی با ام ار ای از یک میدان مغناطیسی بسیار قوی استفاده می‌شود. در این روش جزئیاتی به شکل دقیق از بافت نرم شده‌ی سر استخوان ران قابل مشاهده است، همچنین در عکسبرداری با MRI پزشک می‌تواند میزان تخریب بافت استخوانی را نیز به وضوح مشاهده کند.
مراحل بیماری پرتس
از جمله مراحل بیماری پرتس عبارتند از:
مرحله‌ی اول
بافت نکروزی :
همانطور که گفتیم، در این بیماری ایجاد بافت نکروزی یا همان نوکر آستروتین بسیار شایع است که در نتیجه ایجاد بافت نکروزی باعث نرم شدن سر استخوان ران و تغییر شکل سر استخوان ران خواهد شد . این تغییر شکل همراه با علائمی نظیر : درد و التهاب و سفتی مفصل است، در بیشتر بیماران بروز علائم این مرحله از بیماری یک سال به طول می‌انجامد.
سایرمطالب: تعویض مفصل لگن شیراز
مرحله‌ی دوم
تجزیه بافت نکروزی :
در این مرحله از چرخه‌ی بیماری قسمت مرده‌ی ( نکروزی ) سر استخوان ران توسط یک سری سلول که وظیفه‌ی تجزیه بافت استخوانی مرده یا به عبارتی وظیفه‌ی ماکروفاژ سلول‌های بافت نکروزی را برعهده دارند( استئوکلاست‌ها نوعی سلول در بدن هستند که وظیفه‌ی تجزیه بافت استخوانی مرده را بر عهده دارند.) تجزیه می‌شود. این مرحله از بیماری با کوتاه شدن طول استخوان ران همراه است. بروز علائم در این مرحله از بیماری پرتس بین یک تا سه سال متغیر می‌باشد.
مرحله‌ی سوم
استخوان‌سازی :
در این مرحله از بیماری به جای استخوان تجزیه شده، استخوان جدیدی ساخته می‌شود (استئوبلاست‌ها سلول‌هایی در بدن هستند که وظیفه‌ی تولید سلول های جدید بافت استخوانی را برعهده دارند.) طول این دوره از بیماری یک الی 3 سال است.
مرحله‌ی چهارم
ترمیم :
در این مرحله سلول‌های جدید تولید شده، شروع به اتصال و ایجاد استحکام می‌کنند.
این مرحله از بیماری پرتس دارای دو حالت ترمیمی است که عبارتند از :
_ اولین حالت : اگر مقدار تخریب بافت سر استخوان ران خفیف بوده باشد و میزان آسیب نکروزی آن زیاد نباشد، فرآیند تجزیه‌ی استخوان ران مقدار ناچیزی بوده و بعد از مدتی به صورت خود به خودی ترمیم می‌شود و عوارض خاصی را به دنبال نخواهد داشت.
_ حالت دوم : اگر مقدار آسیب و نکروز سر استخوانهای ران بسیار گسترده باشد، مقدار زیادی از طول استخوان ران کاسته می‌شود که می‌تواند باعث اختلال در راه رفتن بیمار شود.
استئوآرتروز یکی از مهمترین عوارضی است که در بیماران مبتلا به پرتس در سنین بالا به علت عدم درمان در دوران کودکی دیده می‌شود. در این مرحله انحراف و سفت شدگی شدید به علت تغییر شکل سر استخوان ران به وجود می‌آید که در اصل این انحراف باعث سایش سر استخوان ران با دیواره‌ی خارجی حفره‌ی لگنی خواهد شد و در طولانی مدت این فرآیند باعث از بین رفتن سطح غضروفی سر استخوان ران می‌شود و در نتیجه فرد مبتلا به نوع خاصی از آرتروز مفصلی خواهد شد.
در این مرحله از بیماری درد و التهاب به وضوح در بیماران دیده می‌شود.
سایرمطالب: تعویض مفصل لگن شیراز
آیا بیماری پرتس درمان دارد
در جواب این سوال که آیا بیماری پرتس درمان دارد یا نه ؟ باید بگویم بله اما فرآیند بازسازی و ترمیم استخوانی در بیماری پرتس بسیار طولانی است ولی تشخیص به موقع و انتخاب روش درمانی مناسب امکان بهبودی صد در صدی را برای بیماران فراهم می‌کند.
روند درمانی بیماری پرتس به چه عوامل بستگی دارد؟
روند درمانی این بیماری به سه عامل مهم بستگی دارد که عبارتند از :
_ سن و زمان شروع علائم
_ مشخص شدن مرحله‌ی بیماری، که آیا بیمار در مراحل اولیه از بیماری است یا در مرحله‌ی حاد
_ تخمین میزان آسیب دیدگی سر استخوان ران
روش‌های درمانی بیماری پرتس
انواع روش‌های درمانی عبارتند از :
_ تهاجی ( جراحی ) : از این روش برای درمان بیماری پرتس در بزرگسالان استفاده می‌شود .
_ غیر تهاجمی : فیزیوتراپی ، استفاده از داروهای ضد التهاب ، استفاده از عصا، کم کردن فعالیت‌ها … در ادامه به بررسی این روش‌های درمانی خواهیم پرداخت.
روش های جراحی برای درمان بیماری پرتس
_ جراحی استئوتومی استخوان لگن : هنگامی که استخوان ران دچار انحراف و بیرون زدگی از مفصل لگنی شده باشد از این روش برای درمان استفاده می‌کنند. استئوتومی نوعی جراحی است که در آن قسمت بیرون زده شده یعنی همان سطح انحراف پیدا کرده از استخوان ران را با کمک ابزارهای دقیق و تجهیزات خاص برش می‌دهند و قسمتی را که باعث ایجاد این انحراف شده است را از سطح استخوان ران جدا می‌کنند و با کمک پیچ و پلاک استخوان را در محل مناسب خود قرار می‌دهد، این روش علاوه‌بر کمک به اصلاح چرخش استخوان ران از ایجاد فشار بر روی لگن جلوگیری کرده و مانع اختلال در راه رفتن می‌شود. لازم به ذکر است که این روش برای کودکان زیر شش سال توصیه نمی‌شود.
_ تعویض مفصل لگن :
در روش تعویض مفصل لگن، پزشک قسمت آسیب دیده را بریده و از بدن خارج می‌کند و به جای آن قطعه‌ای مصنوعی ( ایمپلنت ) را در بدن بیمار قرار می‌دهد، همچنین پزشک در حین جراحی تمامی ماهیچه‌ها و زردپی‌های متصل به مفصل را نیز ترمیم و بازسازی می‌کند. از این روش برای درمان بیماری پرتس در بزرگسالان استفاده می‌شود.
روش های جراحی تعویض مفصل لگن
این جراحی به دو صورت انجام می‌گیرد:
_ سنتی یا همان تهاجمی که به جراحی باز مشهور است.
_ روش غیر تهاجمی : که بدون استفاده از بیهوشی می‌باشد .
چه زمانی عمل تعویض مفصل برای بیماران پرتس انجام می‌گیرد
_ زمانی که بیمار دردهای شدید و ناگهانی را در قسمت لگنی و مفصل ران خود احساس می‌کند.
_ احساس دردهای غیرقابل کنترل در هنگام انجام فعالیت‌های روزانه، نظیر : پیاده روی …
_ استفاده از عصا یا واکر به علت عدم تعادل و وجود درد شدید در مفصل لگنی
_ استریوسکوپی استخوان لگن ( هیپ) :
اگر انحراف به وجود آمده‌ی سر استخوان ران به شکلی باشد که در هنگام راه رفتن به لبه‌های جانبی مفصل گیر کند باعث ایجاد درد شدید و همچنین ساییدگی سطح غضروفی سر مفصل استخوان ران خواهد شد. پزشک معالج با ترمیم استخوان ران حرکت فرد را اصلاح می‌کند.
_ کوچک کردن سر استخوان ران :
در مواردی که بیماری در مراحل اولیه بوده و هنوز آسیب به شکل گسترده در سطح سر استخوان ران به وجود نیامده باشد، پزشک معالج به کمک جراحی زاویه ایجاد شده در سطح استخوان ران را که باعث بزرگتر شدن آن در مفصل شده است، برش داده و جدا می‌کند. این کار باعث جلوگیری از ساییدگی سر مفصل استخوان ران با قسمت داخلی لگن می‌شود .
_ تنرومی :
گاهی وقت‌ها کوتاهی ماهیچه‌های کشاله‌ی ران مانع از چرخش و حرکت مفصل لگن می‌شود که جهت رفع این مشکل برش کوچکی در ماهیچه ایجاد می‌شود که باعث شل شدن آن خواهد شد و همچنین این روش میزان فشار وارد بر سر استخوان ران را نیز کاهش داده و مانع از تغییر شکل آن می‌شود.
روش‌های درمانی غیرتهاجمی مانند: فیزیوتراپی
کم کردن فعالیت‌هایی نظیر : پریدن ، دویدن و به طورکلی فعالیت‌هایی که باعث افزایش میزان آسیب به استخوان ران می‌شوند باید در افراد مبتلا به بیماری پرتس به شکل کلی حذف شود.
استفاده کردن از عصا : بیشترین وزن بدن بر روی اندام تحتانی از جمله مفاصل لگن ( هیپ ) قرار دارد. استفاده از عصا بالاخص در کودکان می‌تواند باعث کاهش فشار ناشی از وزن بدن بر روی مفاصل لگن شود و همچنین کمک به تسریع فرآیند درمانی در این بیماران نیز می‌کند.
استفاده از داروهای ضد التهابی :
یکی از مهمترین مشکلاتی که بیماران مبتلا به پرتس با آن دست و پنجه نرم می‌کنند، دردهای بسیار شدید در هنگام راه رفتن یا هنگام انجام دادن کارهای روزمره است. استفاده از داروهایی نظیر : ناپروکسن یا ایبوپروفن می‌تواند باعث کاهش درد در مفاصل شود.
فیزیوتراپی : یکی از موثرترین روش‌های درمانی که حتی پس از جراحی به این بیماران پیشنهاد می‌شود، فیزیوتراپی بیماری پرتس است که باعث تسریع در فرآیند بهبودی بیمار می‌شود. این روش درمانی انواع متفاوت دارد که عبارتند از :
_ استفاده از نوعی بریس خاص بنام بریس اسکاتیش رایت که با هدف فاصله انداختن بین دو استخوان ران طراحی شده است و کمک می‌کند استخوان ران در محل درست و مناسب خود قرار بگیرد، علاوه‌بر آن بریس با اتصال به استخوان ران مانع از تغییر شکل سر استخوان ران می‌شود.
_ روش ROM : در این روش بیمار با افزایش قدرت عضلانی بدن و تقویت آن مانع از تغییر شکل سر استخوان ران می‌شود.
_ تمرینات تعادل : این تمرینات به بیماران کمک می‌کند که بتوانند فشار وارد بر روی مفصل لگن خود را کاهش دهند. لازم به ذکر است که تمرینات تعادل باید به شکل دو طرفه به گونه‌ای که هر دو استخوان ران درگیر باشند بکار برده شود تا باعث ایجاد آسیب در مفصل لگن نشود.
_ تمرینات weight beging : این تمرینات کمک به تقویت عضلات استخوان ران می‌کند و مانع از ایجاد فشار بر روی آن می‌شوند. لازم به ذکر است که این گونه تمرینات باید به شکل دو طرفه بر روی هر دو استخوان ران انجام گیرند.
_ gait (اصلاح حرکت) : در برخی افراد علت ایجاد بیماری پرتس نحوه نادرست حرکت می‌باشد. روش gait به فرد بیمار کمک می‌کند تا با اصلاح حرکت و آموزش شیوه‌ی صحیح راه رفتن مقدار فشاری که به مفاصل لگنی خود وارد می‌کند را کاهش دهد.
_ هیدروتراپی ( آب درمانی ) : در این روش با کمک آب، وزن و فشار وارد شده به عضلات و مفاصل لگنی ( هیپ ) کاهش پیدا کرده و همچنین دامنه‌ی حرکتی مفصل ران نیز افزایش پیدا می‌کند. این روش علاوه‌بر کمک به کاهش اسپاسم عضلانی، به بیماران کمک می‌کند با اصلاح الگوی حرکتی فشار وارد شده بر روی مفصل لگنی خود را کاهش دهند.
_ اولتراسوند : در این روش از دستگاه اولتراسوند بیشتر به عنوان ابزار ترمیمی استفاده می‌شود. این دستگاه می‌تواند بافت‌های آسیب دیده را در مراحل اولیه بیماری پرتس ترمیم و بازسازی کند.
کلام آخر
دردهای مزمن در ناحیه لگنی کودک یکی از مهمترین علائم این بیماری است که باید توسط پزشک تحت بررسی و درمان قرار گیرد. پیشگیری و درمان بیماری پرتس در مراحل اولیه مانع از بروز عوارض آن در بزرگسالی می‌شود. بنابراین اگر فرزند شما هریک از علائم گفته شده بالاخص درد در ناحیه مفصل لگن را دارد، حتما باید به یک متخصص ارتوپدی مراجعه کنید و تحت نظر یک متخصص روند درمانی را به سرعت شروع کنید.
