مقدمه :
یکی از نکات مهم در ارتوپدی مراقبت از گچ است . خیلی از بیماران برای درمان نیاز به گرفتن گچ دارند . لذا با توجه به خطراتی که ممکن است متوجه بیمار گردد ، این مقاله آماده شده است تا بیماران با مطالعه آن بتوانند بهترین مراقبت از گچ را آموزش دیده و به عوارض کمتری دچار شوند .
نحوه صحیح مراقبت از گچ :
به علت واكنش بين آب و گچ، يك نوع واكنش متبلور سازي ايجاد مي گردد كه موجب آزاد شدن گرما مي شود . اين گرما طبيعي بوده و بعد از ۱۵ دقيقه از بين مي رود .
با قرار گرفتن عضو شكسته در گچ ، درد كاهش مي يابد .
توجه نمایيد كه ايجاد درد در عضو گچ گرفته به دنبال عوارض زير مي باشد :
- كاهش خونرساني به بافت
- ايجاد زخم فشاري زير گچ
گـچ خود را با چيزي نپوشانيد تا گرماي آن زودتر دفع شود .
پس از گچ گيري ، گچ به صورت مرطوب و تا حدودي نرم باقي مي ماند و تا زماني كه كاملا خشك نشده تمام قدرت و استحكام خود را به دست نمي آورد .
قالب گچي ممكن است پوست را تحريك كند و باعث شكنندگي آن گردد لذا بیمار برای مراقبت از گچ در این بیماران حایز اهمیت است.
گچ ، بسته به ضخامت آن و شرايط گرمایي محيط ، يك تا سه روز طول مي كشد تا كاملاً خشك گردد .
گچ تازه بايد در معرض جريان هوا قرار گيرد تا خشك گردد و نبايد به وسيله ی لباس يا ملحفه پوشيده شود .
يك قالب گچي مرطوب ، تيره و خاكســــتري به نظر مي رسد و در دق صداي گنگ دارد و بوي رطوبت مي دهد . در حاليكه گچ خشك ، سفيد و براق بوده و در دق صداي كاملاً واضحي داشته ، بدون بو و محكم است .
نظر به اينكه عضوي كه در داخل گچ نيست ، مجبور است فعاليت بيشتري نمايد ، لذا دوره هاي مكرري را براي استراحت آن در نظر بگيريد .
جهت جلوگيري از تورم ، عضو داخل گچ را هم سطح قلب خود قرار دهيد ( اين كار را در روز چندين بار انجام دهيد ) .
در صورت بروز و پيشرفت تورم ، در یک تا دو روز اول ، به طور متناوب از كيف آب يخ در بالاي ناحيه ی شكسته شده استفاده نمایید و عضو را بالاتر از سطح قلب نگه داريد .
با بالا آوردن عضـــــو گچ گرفته، درد و التهاب آن كاهش مي يابد .
در صورت بروز هر يك از علایم زير در عضو گچ گرفته، هر چه سريعتر به پزشك خود و يا به نزديكترين درمانگاه مراجعه نمایيد :
- تورم
- رنگ پریدگی انگشتان
- سياه شدن انگشتان
- كاهش توانایي در حركت دادن انگشتان
- عدم توانایي در صاف كردن انگشتان
- وجود حس هاي غير طبيعي
- دردي كه با مسكن كاهش نمي يابد
- درد در هنگامي كه انگشتان را به كمك دست سالم خود و يا فرد ديگر عمداً به طرف پشت خم مي كنيد
- درد شديد و بروز احساس حالت سفتي در بالاي برجستگي هاي استخواني زير گچ ( مانند مچ دست ، آرنج ، مچ پا ، شانه، زانو و لگن ) احتمال ايجاد زخم زير گچ را مطرح مي كند . جالب است بدانيد وقتی درد كاهش يافت نشانه ی آن است كه زخم ايجاد شده است لذا اين نوع درد را به هيچ عنوان دست كم نگيريد .
- احسـاس حالت داغـي در ناحيـه ی زيـر گچ، كه مي تواند نشانه ی التهاب بافت زير گچ باشد .
- شل شدن گچ كه به دنبال تحليل عضلات زير گچ است نه خود گچ .
- احساس سردي و رنگ پريدگي ( رنگ مايل به سفيد ) .
جهت جلوگيري از بـروز زخم ، لبه هاي تيـز گچ را با پارچه اي تميز بپوشانيد .
در صورتي كه پزشك اجازه ی راه رفتن روي پاي گچ گرفته شده را به شما داده مي توانيد با بستن يك دمپایي به كف عضو گچ گرفته، آن را روي زمين گذاشته و راه برويد .
مراقبت از گچ در وضعيت نشسته ، بدینگونه است که پاي گچ گرفته را در سطحي بالاتر از پاي ديگر قرار دهيد .
مفاصـلي كه در گچ قرار نگرفته اند را مرتب حركت دهيد ( مانند مفاصل انگشتان و نيز مفصل شانه هنگامي كه مچ دست و آرنج شما در گچ قرار گرفته اند و بي حركت هستند).
در صورتي كه دست شما در گچ قرار دارد هنگام راه رفتن، جهت حمايت، آن را توسط باند سه گوش به گردن خود آويزان نمایید.
مناطقي از عضو كه در داخل گچ قرار نگرفته اند را شسته و خشك نمایيد به گونه اي كه گچ خيس نگردد .
در صورت داشتن زخم زير گچ ، از پزشك و يا مسئول اتاق گچ ، آموزش لازم جهت برنامه ی تعويض پانسمان را جويا شويد .
هر گونه تغيير در قسمتهای خارج از گچ عضو گچ گرفته شده ( بالا و پایين ناحيه ی گچ گيري شده ) را با عضو سالم مقايسه نمایید و تغييرات پيدا شده را به پزشــك خود بگویيد .
در صورت قرار دادن پنجره بر روي گچ ( به هر دليل ) از طرف پزشك و سپس بستن آن توسط پانسمان فشاري ، از باز كردن آن جداً خودداري نمایيد ، زيرا موجب تورم بافت زير آن و ايجاد زخم در پوست اطراف لبه هاي آن مي گردد .
روزي چنديـــن بار عضلات زير گچ را منقبض و منبسط ( شل و سفت ) نمایيد تا از تحليل رفتن عضلات عضو گچ گرفته جلوگيري شود . اين كار را مي توانيد به طور مكرر روزي چند بار به صورت زير انجام دهيد :
- در صورتي كه ساعد ، بازو و يا هر دو در گچ قرار گرفته باشند روزانه چند نوبت ، چندین بار و هر بار برای چند لحظه ، دست خود را مشت كرده و بفشاريد .
- در صورتي كه پاي شما گچ گرفته شده روزانه چند نوبت، چندین بار و هر باربرای چند لحظه در حالی که پای خود را دراز کرده اید زانوي خود را به طرف پایين فشار دهيد .
پس از مشورت با پزشك ، در فعاليتهاي روزمره خود شركت فعال داشته باشيد .
نحوه ی استفاده ی صحيح از وسایل كمكي مانند عصا ، واكر و … را در صورت تجويز پزشك جويا شوید و به همان صورت از آنها استفاده كنيد .
از گذاشتن گچ بر روي سطوح تيز و يا ناهموار خودداري كنيد .
پس از خشك شدن كامل گچ ، موارد زير را حتماً رعايت نمایيد :
- حتي الامكان حركت را در حد نرمال حفظ كنيد اما از استفاده ی زیاد از اندام آسيب ديده خودداری نمایيد.
- از راه رفتن بر روي سطوح مرطوب و لغزندهخودداري كنيد .
- ورزشهاي توصيه شده از سوي پزشك و يا متخصص گچ گيري را رعايت نمایيد .
- پوست زير گچ را نكشيد زيرا موجب شكنندگي پوست مي گردد .
- در صورت بروز خارش ، با استفاده از هواي سرد سشوار آن را برطرف نمایيد .
- در صورت شكسته شدن گچ ، خودتان اقدام به ترميم آن ننمایید بلكه به پزشك خود مراجعه کنید.
- به بوهاي اطراف گچ و نيز تغيير رنگ گچ دقت نمایید و در صورت احساس حالتي غير طبيعي به پزشك مراجعه كنيد .
- گچ را خيس نكنيد و آن را با پلاستيك نپوشانيد .
مراقبت از گچ بعد از برداشتن :
- قسمتي از عضو كه داخل گچ بوده به علت عدم استفاده از آن ضعيف و سفت می گردد و احتمال دارد دچار تحليل شود ، لذا استفاده از آن عضو را آرام و به تدريج شروع كنيد .
- پوست قسمتي از عضو كه داخل گچ بوده مقداري حالت خشك شدگي و پوسته پوسته پيدا كرده است ، لذا به آرامي آن را با آب ولرم و بدون صابون شسته ( از كشيدن ليف با جنس زبر بر روي آن خـودداري كنيـد ) و سپس بـا نرم كننده اي مناسب آن را نرم نمایيد .
- عضو مربوطه را تا مدتي براي چندين بار در روز بالا قرار دهيد زيرا احتمال تورم در آن زياد مي باشد .
- به دنبال بروز هر گونه تغيير در وضعيت طبيعي عضو خارج شده از گچ ، به پزشك خود مراجعه نمایيد .
- در صورت بروز درد به پزشك مراجعه كنيد .
گچ گیری و مراقبت از پیوند اعضای قطع شده :
یکی از مواردی که مراقبت از آن بسیار مهم است ، بیماری است که یکی از اعضای وی به دلایل متفاوت قطع شده است . گرفتن نیم گچ برای این دسته از بیماران صورت می گیرد . پیوند اعضای قطع شده ، نیازمند مراقبت پرستاری شدید است زیرا احتمال کاهش خونرسانی و از دست دادن عضو بسیار زیاد است .
